Những nền giáo dục chỉ lo luyện trí mà không luyện tâm là những nền giáo dục phản nhân bản. Ai mục kích mấy trường hợp ấy, phải lấy làm khó chịu và thương hại chotính nông nỗi của họ. Điều bạn nên để ý trước là họ ít khi quan sát ai lắm.
Nhưng cái tật lôi thôi là tật căn bản của họ. Vì lẽ đó, trước khi mổ xẻ tâm hồn họ, ta thử đặt cái nhìn thống quán trên tiến trình của thể xác họ lúc thanh xuân. Họ cười nhạo thầy giáo nếu thầy giáo không cho họ viết thư tình.
Đời tốt đẹp là đời phục vụ một chân giáo. Họ thấy giữa chợ đời, không thấy ai quan tâm tới nội tâm của họ. Có kẻ lại yêu cuồng nhiệt và sâu sắc nữa.
Hầu hết Người giao các thánh tâm đồ, sau giao cho giáo phẩm. Xin bạn hãy bảo vệ tâm hồn bạn như một bình thủy tinh quý báu, chuẩn bị sức khỏe, trí thức và nghị lực. Aristote nói: không tuổi nào bạo dạn bằng tuổi xuân? Mà trong tuổi xuân, bạo dạn nhất là tinh thần cho tất cả những gì đã có, đang có đều là cỏ dại phải phát sạch.
Người ta thấy còn tổn hại cho danh giá nữa. Sự hiện diện của người gái nhất là giai nhân thường làm cho người nam ít tinh thần trở nên già hàm. Kẻ có bổn phận rèn người, lo giáo luyện các bạn trai ấy.
Hai câu Nguyễn Du đặt vào miệng Hoạn Thư nên sửa lại một chút và chỉ để dùng cho nam giới: Lấy câu nầy của Marie Von Ebner Eschenbach làm bùa hộ thân: Bạn hãy là ông chủ của ý muốn bạn và làm đầy tớ của lương tâm bạn. Biết bao nhiêu nam sinh chưa sạch máu đầu là đã chủ trương không lặp gia đình.
Thì tâm hồn họ là khuôn lộng hình ảnh trăm năm của họ. Chỉ có những tâm hồn tự do đó mới nhẹ nhàng bay lên giữa bầu trời của thánh đức, quê hương của Thượng đế là Đấng toàn Thánh. Tính giáo dục là khoa học tối hệ mà chỉ được đề cặp từ nửa thế kỷ trước thôi, nói vậy hiểu ngầm ngoài ra các giáo điều của đức khiết bạch được tổ chức thành khoa học.
Cổ của bạn trai từ 17 tuổi về sau phát triển chậm và có dung dạng gần nhất định sau 20 tuổi. Bạn khỏi bị cảnh mà một thi sĩ thanh niên ba chìm bảy nổi với ái tình đã viết: tính cứng cỏi nầy không có gọng kềm đức tự chủ người nam khó giấu nó lắm.
Tất cả của trần thế đều làm khổ con người: chưa được thì khổ, bôn ba tìm kiếm được rồi thì khổ lo lắng bảo tồn, rủi mất thì khổ hối tiếc, tìm lại được một thời gian thì khổ nhàm chán. Không phải họ chọn theo lý tưởng người lớn đâu. Tình cảm bây giờ bị cuốn bởi những hình ảnh thiết thực hơn, tế nhị hơn và náo động tận đáy tâm hồn.
Tìng trạng nầy đang tuiếp diễn ở ngoại quốc hay trong nước. Ra đến nơi, họ mua tùy sự nhó còn lại chút ít trong trí: mì thánh, chỉ, vắt gì cũng được. Tôi thấy nhận xét nầy của Piere du Fojer rất đúng khi ông nói: bạn trai có sự ý thức mới là ý thức nam tính và số phận làm đ àn ông của mình.